Mehriban Aliyeva”nın Azerbaycan Muğam Sanatı ve Felsefesi”nin Tüm dünyada dirilişindeki Rolü - “Azerbaycan dünyanın en eski Muğam Merkezi statüsünü yeniden kazandı”
Ulusal liderimiz Haydar Aliyev fikirlerini beyan ederek – “Azerbaycan kültürü dünyayı fethediyor. Bunun temel nedeni ülkede uygulanan başarılı kültür politikasıdır.. İnsanlar birçok özelliği ile bilinir ve dünya halkları arasında farklılık gösterir. Bu özelliklerin en yükseği kültürdür...”

18 Ekim 1991”de “Bağımsızlık Üzerine” Anayasa Yasası”nın kabul edilmesiyle Azerbaycan tarihinde XX yüzyılda yeni bir aşama başladı. Demokratik, bağımsız bir Azerbaycan devletinin kurulması halkımız için hem ekonomik hem de ahlaki bir zafer oldu. Bugün Azerbaycan”ın eğitim, kültür genel olarak ekonomik, sosyal, kültürel, manevi ve siyasi yaşamın tüm alanları dünya standartlarını karşılamaktadır.

Azerbaycan bağımsız cumhuriyetinin sosyo-politik yaşamındaki değişimler, gergin süreçler, dönemin yeni özellikleri müzik üzerinde büyük etkisi oldu, yeni temalarla zenginleştirdi. Ulusal lider Haydar Aliyev”in bu dönemde Azerbaycan müziğinin gelişimindeki rolü harikaydı.. 

Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra ulusal kültürümüzün gelişiminde yeni bir dönem başladı. Kültürümüzün Haydar Aliyev dönemi, halkımızın ulusal ve manevi değerlere karşı yeni bir tutumunun oluştuğu bir dönem olarak nitelendirilmektedir. Bu dönemin kültürel ilerlemesinin ana özelliği, büyük liderin yarattığı ve uyguladığı kültür politikasının, ülkemizin ulusal ve manevi değerlerinin korunması, geliştirilmesi ve geliştirilmesi için güçlü bir temel oluşturması, onu yeni tonlarla zenginleştirmesidir. Bağımsızlık yıllarında Azerbaycan kültürü dünyaya bir entegrasyon yoluna girmiştir. Azerbaycan Cumhuriyeti'nin yeni kültür politikasının ulusal çıkarlarımıza uygun olarak doğru ve etkili bir şekilde örgütlenmesi ana yön haline gelmiş oldu. Büyük lider, ulusun ilerlemesi için tarihsel ve ulusal-kültürel kökenlere bağlılık, karşılıklı anlayış, ulusal birlik, yaratıcı tutum, modernite, hukukun üstünlüğüne ve demokratik ilkelere saygı ve dikkat gibi temel kriterler sistemini yarattı. Bu sistem içinde kültürün etki alanının genişlemesi dönemin karakteristik bir özelliği haline geldi. Haydar Aliyev, kültürü halkın büyük bir zenginliği olarak görüyordu. Onun yönetimi sırasında, kültüre, ulusal ve ruhsal değerlere karşı tutum kökten değişti ve ülkemizde kültürün gelişmesinde yeni bir dönemin başlangıcı oldu.
Bugün”de Sevgili Cumhurbaşkanımız İlham Aliyev, ulusal liderin siyasi gidişatına layıklı şekilde kültür alanında başlatılan reformları başarıyla sürdürüyor. Bu reformlar kültürün gelişimine yeni bir ivme kazandırdı. Azerbaycan kültürü dünyada daha yaygın olarak bilinmeye başladı ve çeşitli sanat alanlarının gelişimini desteklemek için devlet programları kabul edildi.

Bu süreçte Cumhurbaşkanı İlham Aliyev”in 30 Ocak 2006 tarihli kararnamesi ile Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı kuruldu. Devlet liderliğinin 2006 yılından bu yana kültür ve turizm konusunda aldığı kararlar, bu alandaki uyumlu gelişme ve kazanımlar için önemli bir temel oluşturmuş oldu. Tabiiki son yıllarda imzalanan cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve devlet programları bunun açık bir teyididir.

Azerbaycan”ın bağımsızlığı sırasında, ulusal muğam şarkıları yeni bir gelişme aşamasına girdi. Haydar Aliyev Vakfı Başkanı, UNESCO ve ISESCO”nun İyi Niyet Elçisi I Başkan Yardımcısı Mehriban Aliyeva liderliğindeki bir dizi etkinlik, yüzyıllardır cilalanmış ve zaman zaman stil, görüntü, içerik ve performans açısından zenginleştirilmiş Azerbaycan Muğamının modern tarihinde olağanüstü bir rol oynamaktadır. Bu aktivitenin bir sonucu olarak, son yıllarda, muğam  şarkı söyleme çeşitli yönlerden tam bir destek aldı ve kelimenin tam anlamıyla bir rönesans yaşıyor. UNESCO”nun kararı ile dünya kültürünün somut olmayan kültürel mirasının insan hazineleri listesine dahil edilmesi, muğamın sadece halkımızın değil tüm insanlığın eşsiz kültürel mirasının ayrılmaz bir parçası olarak takdir edilmesinin açık bir örneğidir. Hem Haydar Aliyev Vakfı, hem de Azerbaycan Kültür Vakfı bu alana değerli katkılarda bulunmuştur. Aynı zamanda, son yıllarda ülkemizde bir dizi büyük ölçekli proje hayata geçirildi, muğam yarışmaları düzenlendi, “Karabağ Şarkıcıları” albümü yayınlandı, “Muğam” dergisi ve “Muğam Ansiklopedisi” yayımlandı. Modern teknolojilere dayalı ve muğam üzerine 8 albümden  oluşan “Azerbaycan Muğam” multimedya koleksiyonu ilk öğretim yardımı olarak geliştirildi.

Müzik alanındaki başarılarımız daha da sevindirici. Özellikle dünyada Azerbaycan muğamının teşviki, ülkemizde muğamın gelişimine gösterilen özen bunu söylemek için zemin oluşturmaktadır. Haydar Aliyev Vakfı Başkanı Mehriban Aliyeva”nın bu alandaki hizmetleri özellikle belirtilmelidir. Bir muğam festivali düzenlemek, genç muğam şarkıcılarını sanata çekmek, Bakü”de uluslararası bir muğam yarışması yapmak, ayrıca Milli Park”ta bir Muğam Merkezi'nin inşası ve faaliyyete başlaması bu alandaki başarılarımız sırasındadır. 
I Başkan Yardımcısı Mehriban Aliyeva”nın sosyo-politik faaliyetinin temel amacı, halkın ve milletin refahı için çalışmak, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev”in bu çalışmadaki politik gidişatını desteklemekdir. Haydar Aliyev Vakfı Başkanı Mehriban Aliyeva büyük liderin büyük geleneğini onurlu bir şekilde sürdürüyor ve son yıllarda neredeyse unutulmuş mucizemize - Muğam sanatımıza yeni bir soluk getirmiştir. 
Muğam duygusal anlamı olan, derin, sanatsal heyecanı ve çeşitli müzikal görüntülerin gelişimini ifade eden, yüzyıllar boyunca süren aşamalı gelişim ve evrim sürecinde olgunlaşan, şekillenen ve mükemmelleşen bir müzik türüdür.
Azerbaycan”da, muğam sanatı genellikle muğam üçlüsünün eşlik ettiği bir şarkıcı tarafından gerçekleştirilir. Böyle bir topluluk tarafından yapılan vokal enstrümana bütün bir muğam enstrümanı denir. Muğam, Azerbaycan klasik halk müziğinin ana türüdür. Kelime Arapça makam kelimesinden türetilmiştir. Kelime noktası telli çalgılar üzerindeki perde anlamına gelir. Bu isim verilir çünkü her muğamın ana notu bir cihazdadır. Muğam, XIV yüzyıla kadar Orta Doğu halklarının tek müzik türü olmuştur, aynı zamanda. Klasik Oriental muğam 12 ana muğam ve 6 avazattan oluşmaktadır. Azerbaycan”da 7 ana ve 3 yardımcı muğam var. Ana muğamlar “Rast, Shur, Segah, Çahargah, Bayati-Şiraz, Şüşter ve Humayundur.” Şu anda Azerbaycan'daki muğam ustadları mugam”ı üç bölüme ayırıyor: 1) Temel muğamlar; 2) Küçük hacimli muğamlar; 3) Ritmik muğamlar. 

MUĞAM SANATINA DEĞERLİ BİR KATKI - 7 Kasım 2003”te Azerbaycan muğamı UNESCO tarafından Somut Olmayan İnsanlık Mirası”nın şaheseri olarak  ilan edildi. 4-8 Kasım 2008 tarihlerinde İstanbul”da düzenlenen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması için Hükümetlerarası Komite”nin 3.oturumunda Azerbaycan muğamı UNESCO”nun Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsilci Listesine dahil edildi. Muğam, Azerbaycan”ın ulusal hazinesi olarak dünya müzik hazinesinin incisidir. Bakü”deki Uluslararası Mugam Festivali”nin düzenlenmesi, dünyaya muğam”ın Azerbaycan”ın ulusal bir hazinesi olduğu kadar dünya müziğinin incisi olduğunu sunmuş oldu. 
Mehriban Aliyeva, bu festival ile bir kez daha muğamın sınır tanımadığını ve muğam severlerin buluşma yerinin Bakü olduğunu bir kez daha kanıtladı.

Haydar Aliyev Vakfı, 2005 yılından bu yana “Azerbaycanın  Muğamları” projesini uyguluyor.  “Karabağ Şarkıcıları”nın yer aldığı müzik albümü büyük ilgi ile karşılanan ilk ve başarılı projedir. Aynı şekilde, Vakıf tarafından 2008 yılında hazırlanan “Mugam Ansiklopedisi”, eski müzik mirasımızın korunması ve geliştirilmesinde önemli bir yayın olarak değerlendirilmektedir.

Mehriban Aliyeva”nın faaliyetleri hakkında her konuştuğumuzda, öncelikle yüksek vatanseverlik de dahil olmak üzere sahip olduğu yüksek nitelikleri not etmek gerekiyor. Özellikle Mehriban Aliyeva, neredeyse tüm yabancı ziyaret ve toplantılarında, Ermenistan”ın Azerbaycan'ın eski kültür merkezi Karabağ”daki kültürel mirasımıza ciddi bir şekilde zarar verdiği ve tarihi yerleri yok ettiği ve dünya topluluğunu Ermeni silahlı kuvvetlerinin zulmüne son vermeye çağırdığı gerçeğini tekrar tekrar dile getirerek etkili eylem çağrısı yapar.

Tüm bunların yanı sıra, kültür ve eğitimimizin gelişimi, manevi değerlerimizin korunması, ülkemizin uluslararası arenada daha yakından tanınması gibi onurlu ve sorumlu bir misyon üstlenen Mehriban Aliyeva, her Azerbaycanlının derin güvenini kazanmıştır.. UNESCO gibi prestijli bir uluslararası örgütün sözlü gelenekleri ve müzik gelenekleri alanında İyi Niyet Elçisi unvanını alan ilk Azerbaycan kadını olması tesadüf değil. Şimdi Mehriban Aliyeva”nın adı, dünyadaki 41 iyi niyet elçisi ile birlikte anılıyor. UNESCO”nun Azerbaycan kültürü için büyük önemi, muğamlarımızı değerli bir miras olarak koruma ve yayma girişimleri ve “Muğam Evi”nin kurulması gibi önlemlerin onaylanması doğrudan Mehriban Aliyeva”nın adıyla ilgilidir. Bununla beraber, Bakü”de “Kafkas Halk Gelenekleri Evi” kurma fikri Mehriban Aliyeva”ya aittir.

Kuşkusuz, bugün her Azerbaycanlı”nın ilk önemli görevi, cumhurbaşkanının siyasi gidişatını desteklemek, Azerbaycan”ın yükselişi için çalışmak, vatandaşlık ve ulusal çıkarlara dayanmak ve bu işte en iyisini yapmaktır. I Başkan Yardımcısı Haydar Aliyev  Vakfı Başkanı, UNESCO ve ISESCO”nun İyi Niyet Elçisi Mehriban Aliyeva”nın ülkemizdeki kalkınma süreçlerine katkısı, ulusal ve kültürel mirasımızın korunması ve desteklenmesi, eğitim düzeyini yükseltmek, Azerbaycan gerçeğini dünyaya taşımak için eşsiz bir faaliyet için bir örnektir gerçekten. 
Dünyaca ünlü MUĞAM ustadlarımız -  XIX yüzyılın tanınmış sanat adamlarından Settar, Hacı Hüsü muğam ekolü kurmuş sanatçılardandır. XIX yüzyılın tanınmış sanat adamlarından Settar’ın, Hacı Hüsü’nün, Meşedi İsi"nin, Alesger Şirin"in, tarzen Sadıgcan"ın ve başkalarının, çağımızın başlarındaysa Cabbar Garyağdıoğlu"nun, Meşedi Cemil Emirov"un, Seyid Şuşinsk"’nin, Keçeçi oğlu Mehemmed"in, Meşedi Memmed Ferzeliyev"in, İslam Abdullayev"in ve başkalarının adlarını özellikle belirtmek gerekmektedir.
Han Şuşinski, Zülfü Adıgözelov, Haşım Kelenterli, Hüseyngulu Sarabski, Hegiget Rzayeva, Süreyya Gacar, Fatma Muhtarova, Mensum İbrahimov, Alim Gasımov, Fergane Gasımova, Teyyar Bayramov XX-XXI yüzyılın  meşhur sanatçılarıdır. Bu dönemde muğam alanında enstrümantal sanatçılardan Gurban Pirimov, Mensur Mensurov, Ehmed Bakıhanov, Behram Mensurov, Elnur Ahmadov, Elçin Heşimovun vb."nin adlarını söylemek gerekir. 
Dünyaca ünlü XXI yüzyıl muğam hanendelerimiz sırasında Mensur İbrahimov"u ve rehberliyini yaptığı, dünyaca ünlü “Karabağ Muğam Grupu”nu ve enstrümental sanatçıları Elnur Ehmedov ve Elçin Heşimov"unda isimlerini zikretmek gerekir. 
Alim Gasımov ve kızı Fergane Gasımova"da aynı şekilde dünyaca ünlü muğam hanendelerimizdir..
Muğam felsefesi veya ruhumuzun gıdası - Muğam sadece bir bestecinin bestelediği basit bir müzik veya ses parçası değildir. Muğam, insan ruhunu taklit eden ve psikolojisi üzerinde farklı etkileri olabilecek benzersiz bir araçtır. Fuzuli, Nasimi, Seyid Azim Şirvani, Vahid ve diğerlerinin gazellerinin anlamını düşünen, derin bir felsefi anlamı olan şiire dayanan herhangi bir muğamı dikkatle dinlerken, bir kişi büyülü bir dünyaya dalar. Evet, söylendiği gibi, bu muhteşem müzik her durumda iç ruh halimizi etkiler. Muğam olgusu ve sihri bize yüzyıllardır eşlik ederek, manevi saflık ve büyüklük kazandırması ile beraber, eski zamanlardan bugüne ve geleceğe bir köprü olmasıdır.
Haydar Aliyev Vakfı Paris”te Azerbaycan”ı, kültürünü, geleneklerini ve yaşam biçimini tanıtmak, birbirlerini daha iyi tanımak ve iki ülke arasındaki kültürel bağları güçlendirmek için bir “Azerbaycan kasabası” kurdu.
Azerbaycan”ın tarihini ve kültürünü yansıtan sergiler, Fransa ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler üzerine  15-31 Temmuz 2016 tarihleri arasında Cannes”daki Festival Sarayı”nda yapıldı. Sergide Azerbaycan”da yaşayan farklı halkların geleneklerine ilişkin “Bir Güneş Altında” filmi de gösterildi. Film, açıkça farklı milletlerden ve milliyetlerden insanların Azerbaycan”da bir aile olarak yaşadığını ve ülkemizdeki hoşgörü atmosferinin eski ve zengin bir tarihe sahip olduğunu gösteriyor. Projenin kendisi ve  filmin baş yapımcısı Arzu Aliyevadır. Filmde Azerbaycan”da yaşayan 17 etnik grubun 134 temsilcisiyle röportajları yer alıyor. Filmin izleyicilere ana mesajı Azerbaycan”da hoşgörülü bir ortamın olması ve din, dil veya milliyettinden asılı olmayarak  burada herkesin eşit olarak yaşamasıdır.
Azerbaycan”ın sosyal ve ekonomik alanlardaki başarısı, uluslararası arenadaki saygınlığı, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasas”'nda yer alan ülke vatandaşlarının kültürel haklarının uygulanması için elverişli koşullar yaratmıştır.