EKONOMİK KRİZ BAFRA HALKINI PERİŞAN ETTİ

EKONOMİK KRİZ BAFRA HALKINI PERİŞAN ETTİ

Samsun ve Bafra halkı 1919 yılının Mayıs ayında inanılmaz bir enflasyon tehdidi altında yaşama devam ediyordu. İstanbul’da temel ihtiyaç maddelerinin fiyatı %1.350 arttı.

A+A-

Peki, fiyat artışlarının nedeni ne? En önemli nedeni Birinci Dünya Savaşı’ndan çıkan Osmanlı Devleti’nin yabancı paralar karşısında değer kaybetmesidir. Her ne kadar mütarekeden sonra ithalatın artış göstermesi ve piyasaların nispeten bollaşmasına rağmen, Osmanlı parası sürekli kan kaybında olup halkın alım gücü de günden güne düştü. Memur maaşları savaş sonunda alım gücü olarak %70-80 oranında eridi. Savaştan önce aynı evde yaşayan ailenin aylık 20 lira geliri olması onları müreffeh bir hayat için şimdi ise bu aile fakirane evi oldu. Bir başka ifadeyle savaştan önce 15 liraya geçinen bir aile aynı şekilde yaşamak istiyorsa 1919 yılında gelirinin aylık 182 lira olması gerekir.

Düyun-ı Umumiye İdaresi’nin gıda ürünleri için hazırladığı fiyat listesinde 1914 yılına göre yumurtanın fiyatı 11 kat, kömür 20 kat, şeker 21 kat, soğan 25 kat, patates 15 kat arttı. İndekste hesaplanmayan ev ve işyeri kiraları ise yaklaşık 20 kat yükseldi ve 1914’te 100 birim olan fiyatların genel seviyesi 1919 yılında 1.402 idi.

BAFRADA AÇLIK

Bafra’da bir tütün işçisi 4-6 gün çalışırsa patatesle karışık bir kilo ekmek alabilmekteydi. Emek fiyatlarını etkileyen en önemli etken undur. Unun maliyetini etkileten bir diğer unsur öğütme masrafıdır. Kaza dâhilinde un fabrikası ve yel değirmenleri olmayıp köylerde KARADERE adı verilen su değirmenleri vardı. Bu değirmenlerde öğütme ücreti 1/16 oranında ayni olarak alınmaktaydı. Başka bir ifadeyle 100 kiloda 6 kilo 250 gram un alınmaktaydı. Buna değirmene getir götür nakil masrafının da ilave edilmesi gerekmektedir. Ancak, bu değirmenler ahalinin ihtiyacını karşılayacak kapasitede değildi. Bafra’da fırınların imal ettiği has ekmeğin unu Vezirköprü kasabasındaki fabrikadan temin ediliyordu. Söz konusu unlar, her hafta Kızılırmak üzerinden kayıkçılar marifetiyle Bafra’ya naklediliyordu. Ancak, zaman zaman kayıkçı ve kayıkçı reisleri fahiş fiyatlar alabiliyorlardı.

Süpürgelik tohumu, mısır somağını öğütecek değirmenler çeteler tarafından yakılmış, açlık korku, hastalıklar kol gezmekteydi. Rumlar tarafından her gün kasabanın basılacağı dedikoduları uyduruluyor ve halkın morali bozuluyordu.

1919’da Bafra’da buğdayın fiyatı 8-10 kat artmıştır. Şekerin fiyatı 15 liraya çıkmıştır. 10 kuruş iken 800,1000 kuruşa kadar çıkan buğdaya ve hiç ümit edilmeyen bir fiyatı aşan arpaya bile pek büyük bir ekseriyet hasret kalmış, birçokları evlerindeki eşyalarını satarak ancak birkaç ay bu vaziyette mücadele etmiştir. Zavallı muhacirlerin satacakları bir şeyleri olmadığından yoksulluk ve gıdasızlıktan can vermişlerdir. Kilosu 15 liraya çıkmış olan ismi işitilip kendisi unutulan şeker, kahve ancak harp zenginlerinin ılık havalı meskenlerinde bulunmaktadır.

 

Bafra’da fakirler ve savaş sonunda eriyen eşrafın enflasyonun yanında vurgunculuk ve karaborsayla da sorunları bulunmaktadır. Halkın bazı gıda ürünlerine ulaşması ise imkânsızdır. Dağlarda eşkıya köylere saldırıp köylünün para, mal ve hayvanlarını gasp ederken şehirli ise karaborsadan dolayı bazı yiyecekleri bulamaz durumdadır. Süpürge tohumundan yapılmış ekmeği bile bulmak zordur.

 

Osmanlı Hükûmeti zaruri ihtiyaç maddeleri kapsamına giren yiyecekleri ve eşyaları belirledi. Buna göre zaruri ihtiyaç maddeleri şunlardır:

Yiyecekler: Her çeşit yağ, şeker, kahve, süt hülasası, makarna, reçel, peynir, galeta, bisküvi, her çeşit et, sebze ve balık konserveleri.

Giyecekler: Potin, çorap, çarşaf takımları, fanila, patiska, basma, Amerikan bezi, çuha, elbiselik kumaş, hazır elbise, muşamba, lastik, galon vesaire.

Aylık geliri 20 lira olan bir ailenin ne satın alınabileceğine piyasa cetvelinden siz karar verin:

1-kopya-1.jpg2-kopya.JPG3.JPG4.JPG5.JPG

EMİN GÜNAYDIN

TARİHÇİ-SOSYOLOG

 

 

KAYNAK: Piyasa Gazetesi, 12 Mayıs 1919, Sayı: 2

                   Mahmut Üstüner, Bafra Tarihi Araştırmaları, Altın Yaprak Dergisi,sayı18,s.17

                Mahmut Üstüner, Bafra Tarihi Araştırmalrı,Altın Yaprak Dergisi,sayı:20,s.10    

piyasa-gazetesi.JPG

 

 

HABERE YORUM KAT

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
2 Yorum